Çağımızın görünmez tehlikesi "Dijital amnezi"!

Teknolojiye çok güvenmenin doğal hafıza işlevlerimize ziyan verebileceğine dair telaşların arttığını söz eden uzmanlar, dijital bağımlılığın bilgiyi saklama ve hatırlama yeteneğimiz üzerindeki olumsuz tesirine dikkat çekiyor.

Yapay zekâ ve dijital araçların bilişsel fonksiyonları nasıl etkilediğini kıymetlendiren Bilgisayar Mühendisliği Kısmı Lideri Prof. Dr. Burhan Pektaş, “’Dijital amnezi’ yahut ‘Google etkisi’ olarak bilinen olgu, insanların internette basitçe arayabilecekleri bilgileri hatırlama olasılıklarının daha düşük olduğunu gösteriyor.” dedi.

Üsküdar Üniversitesi Mühendislik ve Tabiat Bilimleri Fakültesi (MDBF) Bilgisayar Mühendisliği Kısmı Lideri Prof. Dr. Burhan Pektaş, yapay zekâ ve dijital araçların bilişsel fonksiyonları nasıl etkilediğini kıymetlendirdi.

Yapay zeka dayanaklı uygulamaların hafızamıza tesiri ne?

Prof. Dr. Burhan Pektaş, teknolojinin hayatımızın her alanına nüfuz ettiği bir çağda, yapay zekanın (AI) ve dijital araçların bilişsel fonksiyonlarımızı, bilhassa de hafızayı geliştirip güçlendirmediği konusundaki tartışmanın her zamankinden daha fazla ehemmiyet taşıdığına işaret ederek, “Günlük vazifelerimizi yönetmek için akıllı telefonlara, akıllı asistanlara ve yapay zeka dayanaklı uygulamalara giderek daha fazla güvendikçe, değerli bir soru ortaya çıkıyor: Bu teknolojiler bilişsel yükümüzü azaltarak mı bize yardımcı oluyor yoksa bizi çok bağımlı hale getirerek doğal hafızamıza mı ziyan veriyor?” dedi.

Hafızamızın üzerindeki yükü azaltmak için mi tasarlandılar?

Teknoloji savunucularının, dijital araçların ve yapay zekanın, rutin misyonları verimli bir formda yerine getirerek ve bilgiye anında erişim sağlayarak hafızamızın üzerindeki yükü azaltmak için tasarlandığını ileri sürdüklerini kaydeden Prof. Dr. Burhan Pektaş, “Örneğin dijital takvimler, hatırlatıcılar ve not alma uygulamaları, daima zihinsel hokkabazlığa gerek kalmadan programları, misyonları ve kıymetli tarihleri yönetmemize yardımcı olur. Bu, bireylerin daha karmaşık ve yaratıcı vazifelere odaklanmasına imkan tanır ve potansiyel olarak üretkenliği ve zihinsel refahı artırır.” diye konuştu.

Teknolojiye çok güvenmenin hafızaya ziyan verebileceğine dair tasalar var

Prof. Dr. Burhan Pektaş, teknolojiye çok güvenmenin doğal hafıza işlevlerimize ziyan verebileceğine dair kaygıların arttığına vurgu yaparak, şöyle devam etti:

“Bilişsel bilim insanları ve psikologlar, dijital bağımlılığın bilgiyi saklama ve hatırlama yeteneğimiz üzerindeki potansiyel olumsuz tesiri konusunda alarma geçti. ‘Dijital amnezi’ yahut ‘Google etkisi’ olarak bilinen olgu, insanların internette basitçe arayabilecekleri bilgileri hatırlama olasılıklarının daha düşük olduğunu gösteriyor.

Teknolojiyi akıllı kullanmak gerekiyor

Yapay zeka ve teknolojinin hafıza üzerindeki tesiri, hem olumlu hem de olumsuz sonuçları olan çok istikametli bir bahistir. Bu araçların bilişsel yükümüzü inkar edilemez bir halde azaltıp üretkenliği artırmasına karşın, bunların doğal hafıza yeteneklerimizi aşındırma potansiyeline dair geçerli bir telaş var. Teknoloji gelişmeye devam ettikçe onu akla yatkın kullanmak ve bilişsel sıhhati destekleyen uygulamaları sürdürmek çok değerlidir. Sonuçta maksat, bilgi ve verimlilik arayışımızda teknolojinin koltuk değneği değil, yardımcı olarak hizmet ettiği bir istikrar kurmak olmalıdır.”

Dijital araçları kullanma ve bilişsel sıhhati müdafaa konusunda istikrarlı bir yaklaşım önemli

“Google etkisi” (bir tıklama uzağımızda olan bilgilerin hafızamızda kalıcı bir tesire sahip olmaması) konusunda da görüşlerini paylaşan Prof. Dr. Burhan Pektaş, "Dijital amnezi olarak da bilinen ‘Google etkisi’, insanların internette kolaylıkla bulabilecekleri bilgileri unutma eğilimini söz ediyor. Bu fenomen, bireylerin bilgileri kendi hafızalarına kaydetmek yerine, bilgileri depolamak ve almak için Google üzere arama motorlarına güvenmeleri nedeniyle ortaya çıkar. ‘Google etkisi’ terimi, çağdaş teknolojinin, bilhassa de arama motorlarının bilgiyi saklama ve hatırlama halimizi nasıl değiştirdiğini vurgulayarak, dijital araçları kullanma ve bilişsel sıhhati muhafaza konusunda istikrarlı bir yaklaşım gereksinimini vurguluyor.” dedi.

Dikkat, bilgiyi kodlamak, depolamak ve almak için çok önemli

Dikkat ve hafıza ortasındaki alakanın bilişsel psikolojinin temel bir tarafı olduğuna vurgu yapan Prof. Dr. Burhan Pektaş, şöyle devam etti:

“Dikkat, bilgiyi kodlamak, depolamak ve almak için çok değerlidir; hafıza ise tesirli bir biçimde çalışmak için dikkat süreçlerine dayanır. Dikkat ve hafızanın birbirine bağlanmasını sağlayan ‘kodlama’, ‘depolama’, ‘geri alma’, ‘dikkat ve çalışma belleği’ formunda birçok yolu vardır. Dikkat, hafıza sürecinin kritik bir bileşenidir ve bilginin nasıl kodlandığını, saklandığını ve alındığını tesirler. Bireyler, dikkat süreçlerini anlayarak ve optimize ederek hafıza yeteneklerini ve genel bilişsel performanslarını geliştirebilirler.”

Eleştirel düşünme ahlaki kıymetler çerçevesinde uygulanmalı

Bilginin bol ve kolay ulaşılabilir olduğu günümüz dünyasında, akılda tutulması gereken en kıymetli şeyin, eleştirel düşünmenin ahlaki bedeller çerçevesinde uygulanması olduğunu kaydeden Prof. Dr. Burhan Pektaş, “Bilgi güvenilirliğini pahalandırmak, bilgiyi tahlil etmek ve yorumlamak, etik biçimde uygulamak, yapan diyaloglara girmek, daima öğrenmeye ve adaptasyona açık olmak, ahlaki pahaları bütünleştirmek bu süreçte kritik ehemmiyete sahiptir. Bilgi çağında başarılı olabilmek için, eleştirel düşünmeyi ahlaki temellerle birleştirerek, bilgiyi sorumlu ve etik bir biçimde kullanmak gereklidir. Bu yaklaşım hem kişisel hem de toplumsal seviyede yarar sağlayacak şuurlu kararlar almayı mümkün kılar.”

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı